Śladem kamieniarzy na Říčansku – Kamieniołom Žernovka, część 3

Ciekawą cechą Plutonu Kamieniołomowego Žernovka jest to, że jest odwrotnie strefowy. W większości koncentrycznych plutonów strefowych, zestalających się jednorodnie od krawędzi do środka, występują bardziej frakcjonowane produkty krystalizacji magmy (tj. bogatszy SiO₂ i elementy niekompatybilne oraz elementy zubożone) w centrum intruzji w plutonie Říčany jest jednak odwrotnie – występuje wyraźny spadek SiO₂ i Rb oraz wzrost Al₂O₃, K₂O, Na₂O, CaO, Ba, Sr, Zr, Th, Ti i P w kierunku środka. Prawdopodobnie odzwierciedla to procesy umieszczania z hipotetycznego głębszego paleniska magmowego, które wykazało stratyfikację poziomą z powodu krystalizacji frakcyjnej i akumulacji głównie skalenia K. Dane grawimetryczne pokazują, że pień granitowy Říčany można prześledzić na głębokości > 14 km pod powierzchnią, gdzie następuje duża ujemna anomalia grawimetryczna rozciągająca się aż do Kutnej Hory i interpretowana jako sygnał hipotetycznego batolitu Řetín-Kutná Hora. Obecny model petrogenetyczny plutonu Říčany zakłada częściowe stopienie metymentymentów (metadrob), frakcjonowaną krystalizację magmy granitowej i termiczną reaktywację kumulatorów tworzonych skaleniem potasowym – poprzez wtrysk stopionych zasad. Powstała magma wpłynęła następnie na wyższe poziomy skorupy.

Kolejną interesującą cechą jest rzekomy mechanizm umiejscowienia się plutonu Říčany z głębszego magmowego komina. Na podstawie badań strukturalnych i anizotropii podatności magmowej zdefiniowano nowy model przepływu spiralnego (helikalnego) przez pionowy, cylindryczny kanał. Potem najwyraźniej zastygł w postaci dzisiejszego plutonu.

Na południowy wschód od kamieniołomu Žernovka przy ulicy Doubeckiej znajduje się tablica nr 7 – Szlaki przyrodnicze Mukařov – Žernovka, gdzie w tekście zaczerpniętym z kroniki miejskiej, czytamy o ciężkim życiu i niełatwej pracy kamieniarzy. Już sama nazwa miejscowości (kamień młyński), sugeruje, że ludzie tam mieszkający, wytwarzali kamienie młyńskie lub ogólnie zajmowali się łamaniem i obróbką kamienia. W każdej rodzinie co najmniej jeden jej członek pracował jako kamieniarz. Chociaż czas pracy wynosił około 7 godzin dziennie w zimie, a do 9 godzin w lecie, a kamieniarze często cierpieli na krzemicę, dożywali się do dość długiego wieku – do 70 lat. W kronice miejskiej pisze się również o tym że, na przykład „… W kamieniołomach często dochodzi do wypadków podczas wysadzania kamienia. Przed wojną kamieniarze jeździli do Saksonii za lepszymi zarobkami. Pomimo tego ciężkiego życia kamieniarze chętnie świętują i lubią śpiewać w pracy. Ale bardzo paskudnym nawykiem jest picie alkoholu… ”

Dla Świata kamienia dostarczone przez autorów:
Barbora Dudíková Schulmannová, Vojtěch Janoušek, Tomáš Navrátil,
Václav Rybařík i Pavel Vlašímský