SEKRET BAZALTOWYCH TWARZY

Ponad trzy tysiące lat temu na terenie dzisiejszych stanów Veracruz i Tabasco w Meksyku rozwinęła się pierwsza wielka cywilizacja Ameryki Środkowej – Olmekowie.

Ich kultura bywa określana „matką” wszystkich późniejszych cywilizacji Mezoameryki. Byli oni pierwszym ludem na tamtych terenach, który zakładał miasta i wznosił budowle na wielką skalę, a co za tym idzie, wypracował zaawansowane metody obróbki kamienia oraz własny styl rzeźby. Olmekowie byli biegli w wykorzystaniu wielu surowców, takich jak glina, bazalt, jadeit czy zieleniec. Wśród ich wyrobów można znaleźć kamienną biżuterię, posążki, rzeźby oraz… siedemnaście olbrzymich kamiennych głów, spośród których najmniejsza waży sześć ton.

Pierwsze kamienne głowy zostały odkryte w drugiej połowie dziewiętnastego wieku w obrębie trzech największych ośrodków miejskich Olmeków: San Lorenzo, La Venta i Tres Zapotes. Dokładne określenie ich wieku jest trudne, jednak panuje zgoda co do tego, że powstawały w okresie preklasycznym, a więc najstarsze z nich liczą co najmniej trzy tysiąclecia. Ich wysokość waha się między 1,5 a 3,5 metra, natomiast ważą od 6 aż do 50 ton! Te olbrzymie rzeźby przedstawiają mężczyzn o spłaszczonych nosach oraz pełnych ustach i policzkach. Tył każdej z głów jest płaski, co oznacza, że były opierane o ściany lub leżały na ziemi spoglądając w niebo. Niektóre z głów noszą ślady farby, przez co uważa się, że były barwnie malowane i ozdabiane.

Każda z głów jest nieco inna. Różnią się nie tylko wielkością, ale też rysami twarzy, mimiką oraz fryzurą lub nakryciem głowy. Niektóre mają warkocz zapleciony z tyłu, a jedna z głów z La Venta jest udekorowana głową ptaka. Wielu naukowców zajmujących się badaniem kamiennych głów jest zdania, że przedstawiają one zmarłych władców albo wysokich rangą kapłanów.

Istnieje też wiele innych (mniej lub bardziej prawdopodobnych) hipotez na temat powodów powstania i przeznaczenia kamiennych głów. Jedna z nich głosi, że przedstawiają one znamienitych graczy w piłkę.

Tak, Olmekowie – oraz inne ludy mezoamerykańskie – grali w piłkę. Nie znamy dokładnych zasad ani szczegółów rozgrywki, jednak była to bardzo popularna dyscyplina o podłożu rytualnym (towarzyszyła np. ceremonii poświęcania ludzi w ofierze bogom). Obecnie hipoteza, jakoby głowy miały przedstawiać zawodników jest powszechnie odrzucana, natomiast jej modyfikacja głosi, że są to władcy ubrani i przygotowujący się do gry.

Inna dość kontrowersyjna teoria opiera się na spostrzeżeniu, że kamienne głowy mają negroidalne rysy twarzy, co wskazywałoby na afrykańskie pochodzenie Olmeków. Jej zwolennicy doszukują się podobieństw natury anatomicznej i genetycznej, a także powiązań kulturowych między Olmekami a dawnymi plemionami afrykańskimi na podstawie wczesnych form pisma. Jednak ze względu na brak twardych dowodów większość współczesnych badaczy odrzuca tę teorię.

Kolejną zagadką związaną z kamiennymi głowami z Zatoki Meksykańskiej jest sposób, w jaki transportowano olbrzymie bloki bazaltu, z których powstały rzeźby (dla przypomnienia: największa z nich waży 50 000 kg). Z pewnością przedsięwzięcie wymagało starannego planowania i zaprzęgnięcia do pracy dziesiątek, jeśli nie setek wykwalifikowanych robotników. Po wieloletnich badaniach ustalono, że wszystkie siedemnaście głów wykonano z bazaltu wydobytego w górach Sierra de los Tuxtlas. Oznacza to, że głazy musiały przebyć 150 kilometrów, aby znaleźć się w miejscu docelowym. Fakt ten staje się jeszcze bardziej niewiarygodny, jeśli weźmiemy pod uwagę, że Olmekowie nie znali koła. Mimo wielu przypuszczeń i hipotez wciąż nie wiadomo jak byli w stanie dokonać takiego wyczynu.

Być może nigdy nie uda się rozwiązać tej zagadki, ani pozostałych tajemnic otaczających kulturę Olmeków. Pewne jest to, że wszystkie z siedemnastu kamiennych głów zachowały się do dzisiaj i wciąż znajdują się na terytorium Meksyku. Można je podziwiać w muzeach oraz na specjalnych wystawach.

Źródło: Kurier kamieniarski   

Autor: Jakub Zdańkowski  | Data: 2. 3. 2016