Śladem kamieniarzy na Říčansku – Kamieniołom Žernovka, część 1
Ostatni czynny kamieniołom w okolicy Mukařova znajduje się na północno-zachodnich obrzeżach miejscowości Žernovka, w lesie zwanym Horka, w pobliżu wzgórza o wysokości 443 m. Do kamieniołomu prowadzi droga dojazdowa z ulicy Horka wiodąca z Žernovki do Babic.
Kamieniołom jest typu jamowego, jego dno jest trudno dostępne, więc kamień jest wydobywany dźwigiem lub kolejką linową, a wydobyte bloki mogą ważyć do 5 ton. Założony około 150 lat temu, jest własnością tej samej rodziny od kilku pokoleń. Produkty wydobycia górniczego mają głównie zastosowania zewnętrzne: kostka brukowa, płyty, stopnie schodów, kolumny, krawężniki, ale kamień można również obrabiać i wykorzystywać jako części dzieł sztuki lub jako kamień nagrobny.
Granit z kamieniołomu Žernovka został wykorzystany na przykład przy budowie zapory Štěchovice lub winohradeckiego tunelu kolejowego, a w ostatnich latach do budowy stacji metra Palmovka, stacji metra Strašnická, a po roku 2000 granitowe bloki z Żernówki eksportowano również za granicę, na przykład na hiszpańską wyspę Menorca.
Fotografia: B. Dudíková Schulmannová, 2016.
Lokalny granit biotytowy z niewielką ilością muskowitu nazywa się granitem Řečany i jest jednym z najmłodszych intruzji środkowo-czeskiego kompleksu plutonicznego (SPK). Jest to duży (~ 3200 km2) produkt z późnego dewonu aż wczesnego karbonu (około 354 do 336 milionów lat) magmowego łuku typu andyjskiego maskujący granicę między moldanubikum a Tepelsko-barrandienską jednostką. Pozostałości płaszcza metamorficznego, tzw. strefy wyspowej, tworzą się regionalnie i stykają się z metamorficznymi, głównie metabazowymi skałami epoki proterozoicznej do epoki dewońskiej. Ponadto istnieją również bardziej kwaśne, późno proterozoiczne metawulkany strefy gliniastej, a także alkaliczno-wapienne ortognejsy wg lokalnych nazw „starosedelské a mirotické”, są to prawdopodobnie nieco starsze (~ 370 milionów lat) produkty magmowej aktywności tego samego łuku. Skały magmowe SPK zostały podzielone na kilka facji magmowych ze względu na ich wiek, charakter petrologiczny i skład chemiczny, z których tak zwany zestaw (suita) Říčany jest jednym z najmłodszych i najbardziej kwaśnych.
Dla Świata kamienia dostarczone przez autorów:
Barbora Dudíková Schulmannová, Vojtěch Janoušek, Tomáš Navrátil,
Václav Rybařík i Pavel Vlašímský
