ŚWIĘTOKRZYSKIE „MARMURY”

Utworzony w 1999 roku Chęcińsko Kielecki Park Krajobrazowy (CKPK) zajmuje szczególne miejsce w polskim górnictwie skalnym ze względu na różnorodność występujących tu surowców, jak i bogate tradycje ich eksploatacji. Głównym materiałem wydobywanym na tym terenie były wapienie, potocznie zwane marmurami. Skały te powstały, jako osad morski w środkowym i górnym dewonie. Dowodem ich morskiego pochodzenia są liczne skamieniałości, które uwidaczniają się na wypolerowanych lub zwietrzałych powierzchniach. Wapienie to węglanowe skały osadowe i z punktu widzenia petrograficznego nie są marmurami – nie przeszły, bowiem procesu metamorfizacji. Są one marmurami w sensie technicznym, gdyż po wypolerowaniu uzyskują połysk i cechują się dekoracyjną, często wzorzystą, barwą.

Głównymi miejscami pozyskiwania marmurów były kamieniołomy w: Bolechowicach, Szewcach, na Górze Zamkowej w Chęcinach, Górze Zelejowej, Ołowiance, Rzepce i Miedziance, a poza rejonem CKPK: w Słopcu Szlacheckim koło Daleszyc, Górnie i Łagowie.

Cechą charakterystyczną skalnego górnictwa kieleckiego był fakt istnienia licznych, często niewielkich kamieniołomów, z których wydoby-wano zróżnicowane kolorystycznie i strukturalnie rodzaje wapieni. W ten sposób uzyskiwano wiele odmian kolorystycznych, przeważnie w odcieniach brązu i szarości, różniących się też typem skamieniałości oraz obecnych często użyleń kalcytowych. Zróżnicowanie to, jest główną cechą, dzięki której obecnie możemy właściwie zaklasyfikować materiał, z którego wykonane są detale i elementy architektoniczne w spotykanych obiektach zabytkowych.

Opisując kieleckie marmury wykorzystywane w architekturze z przykrością mówimy głównie o obiektach zabytkowych. Lata świetności, które mają już za sobą, pozostały jedynie w starych przekazach.

Najbardziej znanym obiektem w Kielcach, w którym zastosowano detale architektoniczne wykonane w kieleckiej fabryce „Marmury” jest powstały w 1935 roku Dom Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, znajdujący się przy ulicy Ściegiennego. Obecnie mieści się tam Wojewódzki Dom Kultury. Przy wystroju wnętrz użyto surowiec wydobyty z takich kopalń jak: Bolechowice, Szewce, Zygmuntówka, Ołowianka, Jaźwica i Morawica.

Cechą charakterystyczną bolechowickiego wapienia jest szarokawowy kolor oraz skamieniałości, wśród których dominują podobne do ma-łych dżdżownic amfipory i zbliżone kształtem do niewielkich kalafiorów stromatopory.

Wizytówką bolechowickich marmurołomów jest wykonany z tego surowca piękny ołtarz główny znajdujący się w kościele pod wezwaniem św. Karola Boromeusza na kieleckiej Karczówce. Na uwagę zasługują również znajdujące się w kościele i wykonane z tego samego materiału: portal wiodący z prezbiterium do zakrystii i kropielnice umieszczone w kruchcie przy wejściu głównym do kościoła. Bolechowice były miejscem pozyskania materiału, z którego ułożona jest posadzka w kieleckim kościele p.w. Świętej Trójcy z tym jednak, że w tym przypadku bolechowickiemu marmurowi towarzyszy jasnobeżowy – młodszy, bo jurajski – wapień z Morawicy. W kościele Świętej Trójcy, znajduje się również kilka tablic epitafijnych oraz kropielnice wykonane z marmuru z Bolechowic.

Kolejnym miejscem gdzie spotkamy detale architektoniczne wykonane z marmuru bolechowickiego jest kielecka Bazylika Mniej-sza, górująca na Wzgórzu Katedralnym. Z inicjatywy kardynała Jana Alberta Wazy, syna Zygmunta III wykonano w latach 1632-1635 dwa marmurowe portale wiodące do świątyni, od strony północnej i zachodniej.

Obecny stan zachowania portali jest dowodem niezbyt szczęśliwego użycia tego materiału do wykonywania elementów zewnętrznych kościoła, mających kontakt z czynnikami atmosferycznymi. Mimo, że szczegóły profilowania dość dobrze się zachowały, to cały portal pokryty jest jasnoszarą patyną skuteczne zakrywającą urodę marmuru.

Opierając się na historycznych zapiskach dotyczących lokalizacji 42 historycznych i czynnych marmurołomów świętokrzyskich, autor artykułu odtworzył kolekcję marmurów obrazującą ich urodę i różnorodność, a będących przez kilkaset lat chlubą regionu.

Źródło: Kurier kamieniarski
Autor: Jerzy Jędrychowski   |   Data: wtorek, 07 marca 2017